Polacy coraz częściej narzekają, że choć możliwości rozwoju i form odpoczynku mamy coraz więcej, to realnie czasu jest coraz mniej by je wykorzystać. Brakuje też siły i chęci do produktywnego działania po całym, ciężkim dniu. Dobrze jest przyjrzeć się swoim nawykom i być może wprowadzić nieco więcej równowagi w swoim życiu. Podpowiadamy, jak sprawniej balansować między czasem w pracy i poza nią.
Dlaczego równowaga jest ważna?
Uchodzimy za pracowity naród. Utarło się, że pożądana cecha to bycie pracowitym jak pszczółka, zorganizowanym, a na kanapie leży tylko leń. Przez te stereotypy i ogólny kult pracy, często mamy wyrzuty sumienia podczas zwykłego odpoczynku i tzw. nicnierobienia. Wiele mówi się o karierze, szukaniu pracy marzeń już we wczesnej młodości i ciągłym rozwoju, a wciąż za mało o wypaleniu zawodowym i skutkach przewlekłego stresu. Brak równowagi między sferą zawodową a prywatną prowadzić może do poczucia winy, spadku efektywności i satysfakcji. Cierpią na tym relacje rodzinne, mamy mniej czasu dla znajomych i czynności, które do tej pory sprawiały nam przyjemność, schodzą na dalszy plan, by w pierwszej kolejności zająć się obowiązkami. Długotrwały, silny stres wynikający z zaburzenia równowagi między życiem zawodowym i prywatnym, zwiększa 12-krotnie ryzyko wypalenia zawodowego i aż 3-krotnie podnosi ryzyko pojawienia się stanów depresyjnych. Zaburzony work-life balance odciska się też na naszym zdrowiu. Częściej chorujemy, sięgamy po używki. Zwiększa się ryzyko chorób serca, nadciśnienia, wcześniej wspomnianej depresji, jesteśmy też bardziej podatni na rozwój chorób psychosomatycznych.
Co ciekawe, poświęcanie się pracy, nie jest też korzystne dla samej pracy. Przepracowanie prędzej czy później odbije się na jakości wykonywanych obowiązków, a początkową satysfakcję może wypierać frustracja, że nasze starania i poświęcenie nie są dostatecznie zauważane i doceniane. Zdarza się, że słyszymy powiedzenie: rób to, co kochasz, a nie przepracujesz ani dnia. Bywa to jednak prosta droga do wypalenia zawodowego. Nie oznacza to także, że mamy nie lubić swojego zawodu i nie angażować się w pełnione obowiązki, zwłaszcza że zajmują nam one znaczną część życia, ale musimy pamiętać, że przesada w żadną stronę nie jest dobra, a praca to „tylko” praca i nie ma stanowisk niezastąpionych.
Jak wprowadzić work-life balance w życie?
Nie jest to proste zadanie, zwłaszcza, że na szali równowagi balansować musimy między pracą, rodziną, aktywnością fizyczną, hobby, kształceniem i rozwojem, aż po odpoczynek i przyjemności. W dużej mierze work-life balance polega na planowaniu i dobrej organizacji swojej pracy, zadań, wyjazdów, a nawet czasu dla znajomych. Musimy mierzyć siły na zamiary i nauczyć się nadawać sprawom priorytety. Wbrew pozorom idea work-life balance nie polega na maksymalnym skróceniu czasu pracy, a jego efektywnym wykorzystaniu. Im mniej rozpraszaczy w trakcie, tym lepiej. Jak wynika z badania przeprowadzonego dla livecareer.pl, aż 58% badanych zadeklarowało, że w trakcie pracy załatwia prywatne sprawy w Internecie. Jest to więc pierwsze rozgraniczenie, które należałoby wprowadzić w życie: pracujmy, kiedy jesteśmy w pracy. To działa również w drugą stronę, dni wolne od pracy i weekendy to czas święty, którego nie powinny przerywać telefony od szefa. W pierwszej kolejności zajmijmy się najbardziej czasochłonnymi zadaniami, żeby mieć satysfakcję ich ukończenia i poczucie sprawczości, zamiast frustracji z powodu piętrzących się obowiązków. Tutaj najwięcej do przepracowania mają urodzeni perfekcjoniści, którzy zwlekają do samego końca, ciągle coś poprawiając. W dokumencie „Work-life balance”, czyli zachowaj równowagę…”, dostępnym na praca.gov.pl czytamy, że ogromne znacznie ma dbanie o swoje zdrowie psychiczne, relacje z innymi oraz aktywność fizyczna. Już nawet 15 minut dziennie wiele zmienia, także brak czasu nie może stać się wymówką. Dobrym rozwiązaniem jest także wyznaczanie sobie celu i kierunku rozwoju i konsekwentne dążenie do jego zrealizowania bez porównywania się z innymi. Każdy z nas może być na innym etapie w życiu i mieć inne priorytety. Jeśli nie czujemy się dobrze w swoim środowisku pracy, warto poszukać firmy, dla której założenia work-life balance są równie ważne.
Dobre praktyki pracodawców
Rynek pracy nieustannie się zmienia. Na szczęście coraz więcej pracodawców ma świadomość, że wynagrodzenie to nie wszystko, na czym zależy pracownikowi. A o dobrego pracownika trzeba dbać, bo tylko wtedy przyniesie wymierne korzyści dla firmy i będzie chciała w niej zostać na dłużej. Takie działania wspierające dobrostan zatrudnionych osób poprawiają też wizerunek pracodawcy w oczach potencjalnych kandydatów do pracy. Co takiego może wprowadzić pracodawca?
- Elastyczny czas pracy
- Możliwość pracy zdalnej lub częściowo zdalnej np. w przypadku choroby dziecka
- Dodatkowy płatny urlop oraz dofinansowanie urlopu
- Krótszy dzień pracy. Aż 67% respondentów biorących udział w badaniu InterviewMe poparło skrócenie tygodnia pracy do 4 dni. To wyraźnie pokazuje, że chcemy pracować krócej, a efektywniej, nie tracąc cennego czasu. Alternatywą dla 4 dni w tygodniu jest skrócenie standardowych roboczych 8 godzin do 7.
- Inwestowanie w rozwój i szkolenia pracowników, lekcje języków obcych, a nawet zapewnienie przyjemności w trakcie pracy. Niektóre firmy wprowadzają np. możliwość skorzystania z masażu relaksacyjnego, przerwę na grę w koszykówkę i inne gry zespołowe. To też forma integracji zespołu.
- Opieka dla dzieci. Przedszkola i żłobki blisko miejsca pracy albo dofinansowania do tych instytucji.
Work-life balance a praca zdalna
Podczas pandemii home office zagościł w Polsce na dobre i wiele firm zdecydowało kontynuować ten rodzaj świadczenia pracy. Niewątpliwie dużym plusem jest brak marnowania czasu na dojazdy. To także możliwość zatrudnienia dla osób z mniejszych miejscowości, gdzie nie ma wielu perspektyw. Jedni uważają to za ogromny przywilej i nie wyobrażają sobie powrotu do biura, inni potrzebują towarzystwa i praca zdalna wzbudza w nich poczucie izolacji. Podpowiadamy jak zachować higienę i równowagę podczas pracy zdalnej:
- Stanowisko — tak jak w biurze, tak i w domu warto zorganizować sobie własne miejsce pracy. Najlepiej, gdyby była to strefa oddzielona i przystosowana do komfortowego trybu siedzącego: wygodny fotel, regulowane biurko, podpórka pod nadgarstek, odpowiednie oświetlenie. Wprawdzie wizja leżenia z laptopem w łóżku wydaje się kusząca, ale na dłuższą metę organizm zacznie się buntować.
- Samodyscyplina — chociaż warunki domowe sprzyjają elastyczności, to dobrze jest nałożyć sobie ramy czasowe pracy i zaczynać ją tak, jak w przypadku pracy stacjonarnej. To też wymaga umiejętności organizacyjnych, kiedy nie mamy nikogo, kto stoi nad nami i pilnuje wykonywanych zadań. Niech nie rozpraszają nas czynności domowe takie jak pranie i sprzątanie, bo wtedy 8 roboczych godzin zmieni się w pracę od rana do wieczora, a to zdecydowanie wpłynie negatywnie na nasze samopoczucie. Kończąc dzień, wyłączmy laptopa i kategorycznie nie sięgajmy po niego aż do następnego dnia. Nawet jeśli jest to tylko mail do wysłania. Nie jechalibyśmy przecież do biura wieczorem specjalnie po to, żeby zredagować jedną wiadomość?
- Ubiór — nie sprawdzi się u wszystkich, ale wiele osób twierdzi, że w pracy zdalnej pomaga im rozpoczęcie dnia tak, jak gdyby mieli wyjść z domu: makijaż, fryzura, odpowiedni strój. Dla innych znowu ważniejszy będzie komfort chodzenia w piżamie do południa.
- Wyjście — praca w domu może dawać poczucie, że nigdy z niej nie wychodzimy. Dla naszego zdrowia psychicznego dobrze jest codziennie opuścić swoje 4 ściany, chociażby na krótki spacer, żeby zmienić otoczenie.
- Urlop — nie dotyczy tylko pracy zdalnej. To czas na odpoczynek i regenerację, a nie nadrabianie zaległości domowych i wykonywania większych remontów.
- Warto pamiętać, że powyższe wskazówki nie będą idealne dla każdego i zależą od indywidualnych predyspozycji. To, co dla jednych będzie przywilejem, dla drugich będzie niemiłą koniecznością. Optymalnym rozwiązaniem może być praca hybrydowa, w zależności od potrzeby pracownika.
Dyrektywa 2023
23 marca Prezydent podpisał nowelizację Kodeksu Pracy, która wdraża dwie unijne dyrektywy — rodzicielską oraz work-life balance. Ma to ułatwić rodzicom godzenie pracy z obowiązkami domowymi oraz zmniejszyć nierówność kobiet i mężczyzn na rynku pracy. Oto najważniejsze zmiany:
- Prawo do skorzystania z bezpłatnego urlopu opiekuńczego w wymiarze 5 dni w roku kalendarzowym. Urlop ma na celu zapewnienie osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej krewnym (syn, córka, matka, ojciec lub małżonek/małżonka) lub pozostającej we wspólnym gospodarstwie domowym, wymagającej znacznej opieki lub znacznego wsparcia z poważnych względów medycznych.
- Wprowadzenie w ramach wymiaru urlopu rodzicielskiego nieprzenoszalnej części tego urlopu w wymiarze do 9 tygodni dla każdego z rodziców.
- Ustalenia wysokości zasiłku macierzyńskiego za cały okres urlopu rodzicielskiego na poziomie 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku.
- Wprowadzenia zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej – w wymiarze 2 dni albo 16 godzin w roku kalendarzowym – w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika, z zachowaniem za czas tego zwolnienia prawa do połowy wynagrodzenia.
- Dodatkowe przerwy wliczane do czasu pracy: pracownik będzie miał prawo do drugiej przerwy trwającej co najmniej 15 minut, jeśli dobowy wymiar jego czasu pracy jest dłuższy niż 9 godzin pracy oraz prawo do trzeciej przerwy trwającej co najmniej 15 minut, jeżeli jego dobowy wymiar czasu pracy będzie dłuższy niż 16 godzin.
- Rodzice dziecka do lat 8 będą mogli wnioskować o pracę zdalną, a także będą mogli nie wyrazić zgody na pracę w nadgodzinach lub delegacje.
- Zapewnienie pracownikowi, który wykonywał pracę co najmniej 6 miesięcy prawa do wystąpienia (raz w roku kalendarzowym) o zmianę rodzaju umowy o pracę na umowę o pracę na czas nieokreślony lub o bardziej przewidywalne i bezpieczne warunki pracy oraz otrzymania pisemnej odpowiedzi na ten wniosek z uzasadnieniem w terminie 1 miesiąca od otrzymania wniosku.
Źródła:
Borkowska S., „O równowagę między pracą i życiem: Unia Europejska-Polska” /w:/ Borkowska S., „Programy praca-życie a efektywność firm”, IPiSS, Warszawa 2003, s. 17.
https://www.livecareer.pl/porady-zawodowe/marnowanie-czasu-w-pracy-badanie, data odczytu: 13.04.2023
https://wuplodz.praca.gov.pl/documents/58203/838384/Work%20-%20life%20balance.pdf/da1779cb-4a0f-4315-8fe0-9012f5131a3f?t=1406646782000, data odczytu: 13.04.2023
https://www.prawo.pl/kadry/polacy-nie-lubia-poniedzialkow-i-chca-pracowac-krocej-badanie,519731.html, data odczytu: 13.04.2023
https://www.gov.pl/web/rodzina/dyrektywa-rodzicielska-i-work-life-balance-prezydent-podpisal-nowelizacje-kodeksu-pracy, data odczytu: 13.04.2023